Pyta Kamil
Moi zawodnicy trenują ciężko do sezonu kolarskiego już od listopada. Planowane zawody pod koniec marca nie odbyły się ze względu na przedłużającą się zimę. Kolejne zawody w kwietniu zostały odwołane. Co zrobić, by nie stracili motywacji do treningu i startów w sezonie? Szukać na siłę jakichś zawodów, nawet niższej rangi by w nich wystartowali niezależnie od warunków pogodowych?
Odpowiada Trener Mentalny, Certyfikowany Coach Robert Grabarczuk
Motywacja w sporcie jest fascynującym zjawiskiem, którym od lat interesują się trenerzy, zawodnicy oraz kibice. Bez motywacji nie ma paliwa do wykonywania określonych czynności – po prostu nam się nie chce. Nie ma jednego, uniwersalnego sposoby na wytworzenie dodatkowej porcji motywacji u zawodnika. Zawody bardzo często ogniskują motywację i pozwalają na wydobycie z siebie dodatkowych porcji energii w czasie treningu. W momencie odwoływania zawodów, do których zawodnik się przygotowywał, może nastąpić u niego minimalny spadek motywacji oraz lekkie rozczarowanie, ale nie jest to regułą.
Każdy zawodnik ma inne źródła motywacji, a wykonując określone ćwiczenia zaspokaja własne potrzeby. A potrzeby mogą być następujące: potrzeba rywalizacji, ekscytacji, przynależności, rozwoju itp. Może się zdarzyć, że kilku sportowców ma takie same potrzeby, ale nie daje to gwarancji, iż będą mieli te same sposoby ich zaspokojenia. Przedstawioną sytuację można zilustrować na przykładzie potrzeby, jaką jest pojechanie do Rzymu. Kilkanaście osób może mieć identyczną potrzebę (potrzebę podróżowania: „Chcę wyjechać do Rzymu w tym miesiącu”). Ale istnieje kilka dróg jej zaspokojenia: jedna osoba wybierze podróż samolotem, inna pojedzie samochodem, kolejna wybierze podróż autostopem, inne wybiorą pociąg, motor, rower ktoś inny może polecieć balonem albo spróbuje cały dystans przebiec. Zatem możemy mieć te same potrzeby, ale zdecydowanie różne sposoby na ich zaspokojenie. Z motywacją (z potrzebami z niej wynikającymi) jest podobnie.
Prawdopodobnie masz pod swoją opieką od kilku do kilkunastu sportowców. Najlepszym rozwiązaniem będzie indywidualna rozmowa z każdym z zawodników, poznanie ich opinii na temat odwoływanych zawodów, poznanie ich odczuć (jak się czują, gdy impreza jest odwołana). Może się okazać, że na jednego zawodnika odwołanie zawodów działa destrukcyjnie, podczas gdy na innym nie robi to najmniejszego wrażenia, bo on po prostu lubi trenować. Na pewno u zawodników, którzy mają silną potrzebę rywalizacji i sprawdzania się z innymi rywalami odwołane zawody mogą chwilowo obniżać poziom motywacji do dalszych treningów. Ciekawym rozwiązaniem jest wprowadzenie do treningów elementów „zdrowej” konkurencji między zawodnikami, aby w trakcie normalnego treningu dostawali tak pożądany przez większość sportowców zastrzyk dodatkowej adrenaliny.
Wspomniałeś o udziale w zawodach niższej rangi. Jest to dobry pomysł – zawodnicy sprawdzą się z innymi sportowcami. Inną sprawą jest jednak następująca kwestia: jak dany zawodnik „zareaguje mentalnie” na udział w zawodach niższej rangi? Czy będzie w stanie wytworzyć u siebie odpowiednie nastawienie do tego rodzaju rywalizacji? Jest to sprawa bardzo indywidualna i warto porozmawiać o wszelkich dodatkowych inicjatywach indywidualnie z każdym z zawodników. Obserwacja sportowców i ich reakcji na zmieniające się okoliczności będzie bardzo pomocna w prowadzeniu dalszych treningów oraz utrzymaniu u nich odpowiedniego poziomu motywacji.
Warto pamiętać o indywidualizacji wyzwalania i podtrzymywania motywacji u konkretnych zawodników. Niektórzy zawodnicy potrafią przez długi okres zajmować się jedną czynnością, jednym rodzajem ćwiczenia, podczas gdy inni szybko się nudzą i potrzebują nowych bodźców do dalszego funkcjonowania na optymalnym poziomie. Jeden zawodnik do wykonania danej czynności wykorzysta duży zasób własnej energii, a inny wykona to samo ćwiczenie niemal automatycznie, bez zużywania dużej ilości energii wewnętrznej. Jeden zawodnik lubi ćwiczenia dynamiczne, inny ma zamiłowania do ćwiczeń statycznych i siłowych. Każdy z tych zawodników będzie potrzebował innego rodzaju motywacji oraz innego rodzaju pobudzenia do wykonania określonych zadań.
Przedstawione różnice występujące w motywacji u różnych zawodników determinowane są przez trzy podzespoły. Na podzespoły składa się motywacja, wytrwałość i intensywność.
Motywacja, czyli ukierunkowanie, odnosi się do chęci pracy nad konkretną czynnością lub umiejętnością. Zawodnik może być przekonany, że wykonywanie danego ćwiczenia przyniesie mu najwięcej korzyści osobistych i w ten sposób zaspokoi swoje najważniejsze potrzeby. Największa energia zawodnika kierowana jest ku realizacji tych rzeczy, w których widzi sens, które wpisują się w jego filozofię rozwoju jako człowieka/sportowca. Jeżeli zawodnik uzna, że dana czynność/zadanie nie przybliża go do celu, na przykład do bycia świetnym sportowcem, istnieje prawdopodobieństwo, że będzie miał trudności z wykonywaniem określonych zadań oraz będzie musiał zużyć dużo energii, aby je w ogóle wykonać.
Wytrwałość: odnosi się do nawyku kontynuowania danej czynności do chwili, gdy założony przed ćwiczeniem cel zostanie w 100% zrealizowany. Zawodnik charakteryzujący się zaciętością może mieć tendencję do ćwiczenia danego zagrania tak długo i tak żmudnie, aż będzie wykonywał je tak, jak to sobie wcześniej założył. Tego rodzaju podejściem charakteryzują się zawodnicy, którzy osiągają w sporcie największe sukcesy.
Intensywność: odnosi się do poziomu energii jaką zawodnik musi zużyć w celu wykonania danego ćwiczenia. Jeżeli sportowiec lubi daną czynność to jej wykonanie będzie go kosztowało mniej energii wewnętrznej. Jeżeli jednakwymaga od zawodnika „zmuszania się”, wtedy konsumpcja energii będzie większa. I właśnie to przyczyni się do sytuacji, w której zawodnik będzie potrzebował dodatkowych bodźców/motywacji, aby poprawnie i efektywnie zrealizować dane ćwiczenie lub zadanie.
Sportowcy bardzo często muszą sami odnaleźć własne źródła dodatkowej motywacji. Uwolnienie ukrytych zasobów wewnętrznej energii pomaga w zaprezentowaniu pełni swojego potencjału. Tak naprawdę nikt z nas nie jest pozbawiony motywacji, a kluczem do sukcesu jest odnalezienie czynników, które sprzyjają jej uwolnieniu. Dodatkowo, jeśli dana osoba wykonuje czynności, które są związane z jej pasją (z tym, co kocha robić), odnalezienie przez nią odpowiednich dla siebie sposobów motywacji przybliży ją do sukcesu oraz do wewnętrznego spełnienia.